1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
|
{#
SPDX-License-Identifier: CC0-1.0
koszko.org website start page (english).
Copyright (C) 2021,2022 Wojtek Kosior <koszko@koszko.org>
#}
{% extends "__index.html.jinja" %}
{% block title %} Wolne programy {% endblock %}
{% block content %}
{{ header(1, 'Kampania na rzecz wolnego oprogramowania') }}
{% call section('what-software') %}
{{ header(2, 'Jakiego oprogramowania?') }}
{% call para() %}
Wolny program to taki, który użytkownik ma możliwość używać
w{{ nbsp() }}dowolnym celu, modyfikować w{{ nbsp() }}postaci kodu
źródłowego i{{ nbsp() }}rozpowszechniać dalej, również
w{{ nbsp() }}celach komercyjnych. Przykładami są system operacyjny
GNU/Linux, VLC media player, GIMP, LibreOffice, WordPress,
a{{ nbsp() }}także (za wyjątkiem niektórych komponentów): przeglądarka
Firefox, system Android i{{ nbsp() }}przeglądarka Chromium. Program,
którego z powodów prawnych lub technicznych użytkownik nie może
modyfikować lub rozpowszechniać, nazywamy własnościowym lub niewolnym.
{% endcall %}
{% endcall %}
{% call section('who-needs-this') %}
{{ header(2, 'Komu to potrzebne?') }}
{% call para() %}
Wolny program daje użytkownikowi kontrolę. Komputer to przydatne
urządzenie, które jednak samo z{{ nbsp() }}siebie nic nie robi. Do
działania potrzebuje programu. Tylko pośrednio, za pośrednictwem programu,
użytkownik jest w stanie kontrolować swój komputer. Jeśli uruchamiany
program jest wolny, użytkownik ma kontrolę nad nim i{{ nbsp() }}przez to
nad komputerem. Z{{ nbsp() }}kolei nad własnościowym programem władzę
sprawuje jego wydawca (lub mówiąc w 100% ściśle - podmiot mający kod
źródłowy). Taki program robi to, czego chce jego wydawca, przez co także
i{{ nbsp() }}samo urządzenie robi nie to, czego chce jego właściciel, lecz
to, czego chce wydawca programu. Zamiast porządanej sytuacji,
w{{ nbsp() }}której użytkownik kontroluje swoje urządzenie, dostajemy
sytuację odwróconą: wydawca przez program kontroluje użytkownika
i{{ nbsp() }}decyduje, co może on zrobić, a{{ nbsp() }}czego nie.
W{{ nbsp() }}praktyce obserwujemy oczywiście różne stopnie złego
traktowania użytkowników. Jednym ze skrajnych przypadków jest system
operacyjny umożliwiajacy instalowanie wyłącznie tych aplikacji, które
zaaprobował jego wydawca.
{% endcall %}
{% call para() %}
Każdemu powinno zależeć na używaniu wolnych programów, bo dobrze jest móc
sprawować kontrolę nad swoimi urządzeniem. Sprawa nie ogranicza się jednak
do osobistych preferencji. Im więcej osób w{{ nbsp() }}społeczeństwie
polega na własnościowych, niekompatybilnych narzędziach, tym ciężej jest
żyć tym, którzy chcą wybierać wolne.
{% endcall %}
{% call para() %}
Warto też popatrzeć na problem w{{ nbsp() }}większej skali. Państwo,
w{{ nbsp() }}którym w{{ nbsp() }}powszechnym użyciu są własnościowe
programy, nie jest w pełni niepodległe - podlega pośrednio wydawcom tych
programów. Z{{ nbsp() }}tego powodu poczucie odpowiedzialności za kraj
wiąże się z{{ nbsp() }}dążeniem do tego, aby gospodarka
i{{ nbsp() }}edukacja nie opierały się na własnościowym systemie
operacyjnym czy narzędziach.
{% endcall %}
{% endcall %}
{% call section('how-this-matters-to-non-programmers') %}
{% call header(2) %}
Jakie to wszystko ma znaczenie dla kogoś, kto nie umie programować?
{% endcall %}
{% call para() %}
Nie trzeba być programistą, żeby móc korzystać z{{ nbsp() }}kontroli, jaką
dają wolne programy. Często gdy kierunek rozwoju wolnego programu jest zły
(np. dodawane są antyfunkcjonalności jak telemetria
w{{ nbsp() }}Firefoksie), znajdują się osoby chętne do opracowania wersji
programu niezawierającej tych wad (przykładem jest przeglądarka
{{ link('https://librewolf-community.gitlab.io/', 'LibreWolf') }}.
Wystarczy, że pojawi się wystarczające zapotrzebowanie na odmienną
wersję jakiegoś wolnego programu. Z{{ nbsp() }}kolei z{{ nbsp() }}punktu
widzenia przedsiębiorcy sensowną opcją bywa zatrudnienie kogoś, kto
przystosuje wolny program do celów firmy.
{% endcall %}
{% endcall %}
{% call section('how-is-moneymaking-affected') %}
{% call header(2) %}
Czy to znaczy, że programiści nie powinni zarabiać na pisaniu programów?
{% endcall %}
{% call para() %}
Utożsamianie wolnego programu z{{ nbsp() }}darmowym,
a{{ nbsp() }}własnościowego z{{ nbsp() }}płatnym to bardzo częste
nieporozumienie. W{{ nbsp() }}rzeczywistości programy własnościowe często
są darmowe (Adobe Reader, przeglądarka Chrome, Google Docs),
a{{ nbsp() }}wolne narzędzia mogą być dystrybuowane odpłatnie
(np. komercyjne dystrybucje GNU/Linuksa). Wiele osób
z{{ nbsp() }}programowaniem kojarzy model biznesowy, w{{ nbsp() }}którym
klientowi sprzedawana jest licencja na używanie własnościowego
programu. Ponieważ taki model jest mniej opłacalny w{{ nbsp() }}przypadku
wolnych programów, niektórzy myślą, że na ich tworzeniu wcale nie można
zarobić. Tymczasem większość kodu - zarówno wolnego, jak
i{{ nbsp() }}własnościowego - nie jest pisana w{{ nbsp() }}celu sprzedaży
licencji na jego używanie. Dochody są często czerpane z innych źródeł,
np. ze sprzedaży usług i{{ nbsp() }}sprzętu, z{{ nbsp() }}którymi program
współpracuje.
{% endcall %}
{% endcall %}
{% call section('how-it-started') %}
{{ header(2, 'Kto to wszystko wykminił?') }}
{% call para() %}
W{{ nbsp() }}1983-cim roku
{% call link('https://pl.wikipedia.org/wiki/Richard_Stallman') -%}
Richard Stallman
{%- endcall %},
Naukowiec z{{ nbsp() }}
{%- call link('https://pl.wikipedia.org/wiki/Massachusetts_Institute_of_Technology') -%}
MIT
{%- endcall %},
zapoczątkował {{ link('https://www.gnu.org/', 'projekt GNU') }} mający na
celu stworzenie wolnego zamiennika dla własnościowego systemu UNIX. 2 lata
później założył w Bostonie
{% call link('https://www.fsf.org/') -%}
Fundację Wolnego Oprogramowania (FSF)
{%- endcall %}
zajmującą się do teraz promowaniem i{{ nbsp() }}rozwojem tych idei.
{% endcall %}
{% endcall %}
{% call section('how-to-come-to-the-good-side') %}
{{ header(2, 'Jak przejść na dobrą stronę?') }}
{% call para() %}
Pomóc można na wiele sposobów. Na przykład
{% endcall %}
{% call unordered_list() %}
{% call list_entry() %}
używając na co dzień wolnych programów,
{% endcall %}
{% call list_entry() %}
uświadamiając innych o{{ nbsp() }}problemie (można linkować tą stronę),
{% endcall %}
{% call list_entry() %}
na miarę swoich możliwości odmawiając używania własnościowych narzędzi,
{% endcall %}
{% call list_entry() %}
apelując do twórców własnościowych programów o{{ nbsp() }}udostępnienie
ich kodu na wolnej licencji,
{% endcall %}
{% call list_entry() %}
apelując do osób zarządzających różnorakimi organizacjami i{{ nbsp() }}
placówkami oświatowymi o{{ nbsp() }}wprowadzenie do użytku wolnego
systemu operacyjnego i{{ nbsp() }}narzędzi,
{% endcall %}
{% call list_entry() %}
apelując do polityków stanowienie przepisów sprzyjających wolnemu
oprogramowaniu (np. uczynienie dostępnym na wolnej licencji kodu
pisanego za pieniądze publiczne) oraz
{% endcall %}
{% call list_entry() %}
przekazując {{ link('https://my.fsf.org/join', 'darowiznę na FSF') }}
lub różne projekty tworzące wolne programy.
{% endcall %}
{% endcall %}
{% endcall %}
{% endblock %}
|
