{# SPDX-License-Identifier: CC0-1.0 koszko.org website start page (english). Copyright (C) 2021,2022 Wojtek Kosior #} {% extends "__index.html.jinja" %} {% block title %} Wolne programy {% endblock %} {% block content %} {{ header(1, 'Kampania na rzecz wolnego oprogramowania') }} {% call section('what-software') %} {{ header(2, 'Jakiego oprogramowania?') }} {% call para() %} Wolny program to taki, który użytkownik ma możliwość używać w{{ nbsp() }}dowolnym celu, modyfikować w{{ nbsp() }}postaci kodu źródłowego i{{ nbsp() }}rozpowszechniać dalej, również w{{ nbsp() }}celach komercyjnych. Przykładami są system operacyjny GNU/Linux, VLC media player, GIMP, LibreOffice, WordPress, a{{ nbsp() }}także (za wyjątkiem niektórych komponentów): przeglądarka Firefox, system Android i{{ nbsp() }}przeglądarka Chromium. Program, którego z powodów prawnych lub technicznych użytkownik nie może modyfikować lub rozpowszechniać, nazywamy własnościowym lub niewolnym. {% endcall %} {% endcall %} {% call section('who-needs-this') %} {{ header(2, 'Komu to potrzebne?') }} {% call para() %} Wolny program daje użytkownikowi kontrolę. Komputer to przydatne urządzenie, które jednak samo z{{ nbsp() }}siebie nic nie robi. Do działania potrzebuje programu. Tylko pośrednio, za pośrednictwem programu, użytkownik jest w stanie kontrolować swój komputer. Jeśli uruchamiany program jest wolny, użytkownik ma kontrolę nad nim i{{ nbsp() }}przez to nad komputerem. Z{{ nbsp() }}kolei nad własnościowym programem władzę sprawuje jego wydawca (lub mówiąc w 100% ściśle - podmiot mający kod źródłowy). Taki program robi to, czego chce jego wydawca, przez co także i{{ nbsp() }}samo urządzenie robi nie to, czego chce jego właściciel, lecz to, czego chce wydawca programu. Zamiast porządanej sytuacji, w{{ nbsp() }}której użytkownik kontroluje swoje urządzenie, dostajemy sytuację odwróconą: wydawca przez program kontroluje użytkownika i{{ nbsp() }}decyduje, co może on zrobić, a{{ nbsp() }}czego nie. W{{ nbsp() }}praktyce obserwujemy oczywiście różne stopnie złego traktowania użytkowników. Jednym ze skrajnych przypadków jest system operacyjny umożliwiajacy instalowanie wyłącznie tych aplikacji, które zaaprobował jego wydawca. {% endcall %} {% call para() %} Każdemu powinno zależeć na używaniu wolnych programów, bo dobrze jest móc sprawować kontrolę nad swoimi urządzeniem. Sprawa nie ogranicza się jednak do osobistych preferencji. Im więcej osób w{{ nbsp() }}społeczeństwie polega na własnościowych, niekompatybilnych narzędziach, tym ciężej jest żyć tym, którzy chcą wybierać wolne. {% endcall %} {% call para() %} Warto też popatrzeć na problem w{{ nbsp() }}większej skali. Państwo, w{{ nbsp() }}którym w{{ nbsp() }}powszechnym użyciu są własnościowe programy, nie jest w pełni niepodległe - podlega pośrednio wydawcom tych programów. Z{{ nbsp() }}tego powodu poczucie odpowiedzialności za kraj wiąże się z{{ nbsp() }}dążeniem do tego, aby gospodarka i{{ nbsp() }}edukacja nie opierały się na własnościowym systemie operacyjnym czy narzędziach. {% endcall %} {% endcall %} {% call section('how-this-matters-to-non-programmers') %} {% call header(2) %} Jakie to wszystko ma znaczenie dla kogoś, kto nie umie programować? {% endcall %} {% call para() %} Nie trzeba być programistą, żeby móc korzystać z{{ nbsp() }}kontroli, jaką dają wolne programy. Często gdy kierunek rozwoju wolnego programu jest zły (np. dodawane są antyfunkcjonalności jak telemetria w{{ nbsp() }}Firefoksie), znajdują się osoby chętne do opracowania wersji programu niezawierającej tych wad (przykładem jest przeglądarka {{ link('https://librewolf-community.gitlab.io/', 'LibreWolf') }}. Wystarczy, że pojawi się wystarczające zapotrzebowanie na odmienną wersję jakiegoś wolnego programu. Z{{ nbsp() }}kolei z{{ nbsp() }}punktu widzenia przedsiębiorcy sensowną opcją bywa zatrudnienie kogoś, kto przystosuje wolny program do celów firmy. {% endcall %} {% endcall %} {% call section('how-is-moneymaking-affected') %} {% call header(2) %} Czy to znaczy, że programiści nie powinni zarabiać na pisaniu programów? {% endcall %} {% call para() %} Utożsamianie wolnego programu z{{ nbsp() }}darmowym, a{{ nbsp() }}własnościowego z{{ nbsp() }}płatnym to bardzo częste nieporozumienie. W{{ nbsp() }}rzeczywistości programy własnościowe często są darmowe (Adobe Reader, przeglądarka Chrome, Google Docs), a{{ nbsp() }}wolne narzędzia mogą być dystrybuowane odpłatnie (np. komercyjne dystrybucje GNU/Linuksa). Wiele osób z{{ nbsp() }}programowaniem kojarzy model biznesowy, w{{ nbsp() }}którym klientowi sprzedawana jest licencja na używanie własnościowego programu. Ponieważ taki model jest mniej opłacalny w{{ nbsp() }}przypadku wolnych programów, niektórzy myślą, że na ich tworzeniu wcale nie można zarobić. Tymczasem większość kodu - zarówno wolnego, jak i{{ nbsp() }}własnościowego - nie jest pisana w{{ nbsp() }}celu sprzedaży licencji na jego używanie. Dochody są często czerpane z innych źródeł, np. ze sprzedaży usług i{{ nbsp() }}sprzętu, z{{ nbsp() }}którymi program współpracuje. {% endcall %} {% endcall %} {% call section('how-it-started') %} {{ header(2, 'Kto to wszystko wykminił?') }} {% call para() %} W{{ nbsp() }}1983-cim roku {% call link('https://pl.wikipedia.org/wiki/Richard_Stallman') -%} Richard Stallman {%- endcall %}, Naukowiec z{{ nbsp() }} {%- call link('https://pl.wikipedia.org/wiki/Massachusetts_Institute_of_Technology') -%} MIT {%- endcall %}, zapoczątkował {{ link('https://www.gnu.org/', 'projekt GNU') }} mający na celu stworzenie wolnego zamiennika dla własnościowego systemu UNIX. 2 lata później założył w Bostonie {% call link('https://www.fsf.org/') -%} Fundację Wolnego Oprogramowania (FSF) {%- endcall %} zajmującą się do teraz promowaniem i{{ nbsp() }}rozwojem tych idei. {% endcall %} {% endcall %} {% call section('how-to-come-to-the-good-side') %} {{ header(2, 'Jak przejść na dobrą stronę?') }} {% call para() %} Pomóc można na wiele sposobów. Na przykład {% endcall %} {% call unordered_list() %} {% call list_entry() %} używając na co dzień wolnych programów, {% endcall %} {% call list_entry() %} uświadamiając innych o{{ nbsp() }}problemie (można linkować tą stronę), {% endcall %} {% call list_entry() %} na miarę swoich możliwości odmawiając używania własnościowych narzędzi, {% endcall %} {% call list_entry() %} apelując do twórców własnościowych programów o{{ nbsp() }}udostępnienie ich kodu na wolnej licencji, {% endcall %} {% call list_entry() %} apelując do osób zarządzających różnorakimi organizacjami i{{ nbsp() }} placówkami oświatowymi o{{ nbsp() }}wprowadzenie do użytku wolnego systemu operacyjnego i{{ nbsp() }}narzędzi, {% endcall %} {% call list_entry() %} apelując do polityków stanowienie przepisów sprzyjających wolnemu oprogramowaniu (np. uczynienie dostępnym na wolnej licencji kodu pisanego za pieniądze publiczne) oraz {% endcall %} {% call list_entry() %} przekazując {{ link('https://my.fsf.org/join', 'darowiznę na FSF') }} lub różne projekty tworzące wolne programy. {% endcall %} {% endcall %} {% endcall %} {% endblock %}