{#
SPDX-License-Identifier: CC0-1.0

koszko.org website start page (english).

Copyright (C) 2021,2022 Wojtek Kosior <koszko@koszko.org>
#}
{% extends "__index.html.jinja" %}

{% block title %} Wolne programy {% endblock %}

{% block content %}
  {{ header(1, 'Kampania na rzecz wolnego oprogramowania') }}

  {% call section('what-software') %}
    {{ header(2, 'Jakiego oprogramowania?') }}

    {% call para() %}
      Wolny program to taki, który użytkownik ma możliwość używać
      w{{ nbsp() }}dowolnym celu, modyfikować w{{ nbsp() }}postaci kodu
      źródłowego i{{ nbsp() }}rozpowszechniać dalej, również
      w{{ nbsp() }}celach komercyjnych. Przykładami są system operacyjny
      GNU/Linux, VLC media player, GIMP, LibreOffice, WordPress,
      a{{ nbsp() }}także (za wyjątkiem niektórych komponentów): przeglądarka
      Firefox, system Android i{{ nbsp() }}przeglądarka Chromium. Program,
      którego z powodów prawnych lub technicznych użytkownik nie może
      modyfikować lub rozpowszechniać, nazywamy własnościowym lub niewolnym.
    {% endcall %}
  {% endcall %}

  {% call section('who-needs-this') %}
    {{ header(2, 'Komu to potrzebne?') }}

    {% call para() %}
      Wolny program daje użytkownikowi kontrolę. Komputer to przydatne
      urządzenie, które jednak samo z{{ nbsp() }}siebie nic nie robi. Do
      działania potrzebuje programu. Tylko pośrednio, za pośrednictwem programu,
      użytkownik jest w stanie kontrolować swój komputer. Jeśli uruchamiany
      program jest wolny, użytkownik ma kontrolę nad nim i{{ nbsp() }}przez to
      nad komputerem. Z{{ nbsp() }}kolei nad własnościowym programem władzę
      sprawuje jego wydawca (lub mówiąc w 100% ściśle — podmiot mający kod
      źródłowy). Taki program robi to, czego chce jego wydawca, przez co także
      i{{ nbsp() }}samo urządzenie robi nie to, czego chce jego właściciel, lecz
      to, czego chce wydawca programu. Zamiast porządanej sytuacji,
      w{{ nbsp() }}której użytkownik kontroluje swoje urządzenie, dostajemy
      sytuację odwróconą: wydawca przez program kontroluje użytkownika
      i{{ nbsp() }}decyduje, co może on zrobić, a{{ nbsp() }}czego nie.
      W{{ nbsp() }}praktyce obserwujemy oczywiście różne stopnie złego
      traktowania użytkowników. Jednym ze skrajnych przypadków jest system
      operacyjny umożliwiajacy instalowanie wyłącznie tych aplikacji, które
      zaaprobował jego wydawca.
    {% endcall %}

    {% call para() %}
      Każdemu powinno zależeć na używaniu wolnych programów, bo dobrze jest móc
      sprawować kontrolę nad swoimi urządzeniem. Sprawa nie ogranicza się jednak
      do osobistych preferencji. Im więcej osób w{{ nbsp() }}społeczeństwie
      polega na własnościowych, niekompatybilnych narzędziach, tym ciężej jest
      żyć tym, którzy chcą wybierać wolne.
    {% endcall %}

    {% call para() %}
      Warto też popatrzeć na problem w{{ nbsp() }}większej skali. Państwo,
      w{{ nbsp() }}którym w{{ nbsp() }}powszechnym użyciu są własnościowe
      programy, nie jest w pełni niepodległe — podlega pośrednio wydawcom tych
      programów. Z{{ nbsp() }}tego powodu poczucie odpowiedzialności za kraj
      wiąże się z{{ nbsp() }}dążeniem do tego, aby gospodarka
      i{{ nbsp() }}edukacja nie opierały się na własnościowym systemie
      operacyjnym czy narzędziach.
    {% endcall %}
  {% endcall %}

  {% call section('how-this-matters-to-non-programmers') %}
    {% call header(2) %}
      Jakie to wszystko ma znaczenie dla kogoś, kto nie umie programować?
    {% endcall %}

    {% call para() %}
      Nie trzeba być programistą, żeby móc korzystać z{{ nbsp() }}kontroli, jaką
      dają wolne programy. Często gdy kierunek rozwoju wolnego programu jest zły
      (np. dodawane są antyfunkcjonalności jak telemetria
      w{{ nbsp() }}Firefoksie), znajdują się osoby chętne do opracowania wersji
      programu niezawierającej tych wad (przykładem jest przeglądarka
      {{ link('https://librewolf-community.gitlab.io/', 'LibreWolf') }}.
      Wystarczy, że pojawi się wystarczające zapotrzebowanie na odmienną
      wersję jakiegoś wolnego programu. Z{{ nbsp() }}kolei z{{ nbsp() }}punktu
      widzenia przedsiębiorcy sensowną opcją bywa zatrudnienie kogoś, kto
      przystosuje wolny program do celów firmy.
    {% endcall %}
  {% endcall %}

  {% call section('how-is-moneymaking-affected') %}
    {% call header(2) %}
      Czy to znaczy, że programiści nie powinni zarabiać na pisaniu programów?
    {% endcall %}

    {% call para() %}
      Utożsamianie wolnego programu z{{ nbsp() }}darmowym,
      a{{ nbsp() }}własnościowego z{{ nbsp() }}płatnym to bardzo częste
      nieporozumienie. W{{ nbsp() }}rzeczywistości programy własnościowe często
      są darmowe (Adobe Reader, przeglądarka Chrome, Google Docs),
      a{{ nbsp() }}wolne narzędzia mogą być dystrybuowane odpłatnie
      (np. komercyjne dystrybucje GNU/Linuksa). Wiele osób
      z{{ nbsp() }}programowaniem kojarzy model biznesowy, w{{ nbsp() }}którym
      klientowi sprzedawana jest licencja na używanie własnościowego
      programu. Ponieważ taki model jest mniej opłacalny w{{ nbsp() }}przypadku
      wolnych programów, niektórzy myślą, że na ich tworzeniu wcale nie można
      zarobić. Tymczasem większość kodu — zarówno wolnego, jak
      i{{ nbsp() }}własnościowego — nie jest pisana w{{ nbsp() }}celu sprzedaży
      licencji na jego używanie. Dochody są często czerpane z innych źródeł,
      np. ze sprzedaży usług i{{ nbsp() }}sprzętu, z{{ nbsp() }}którymi program
      współpracuje.
    {% endcall %}
  {% endcall %}

  {% call section('how-it-started') %}
    {{ header(2, 'Kto to wszystko wykminił?') }}

    {% call para() %}
      W{{ nbsp() }}1983-cim roku
      {% call link('https://pl.wikipedia.org/wiki/Richard_Stallman') -%}
        Richard Stallman
      {%- endcall %},
      Naukowiec z{{ nbsp() }}
      {%- call link('https://pl.wikipedia.org/wiki/Massachusetts_Institute_of_Technology') -%}
        MIT
      {%- endcall %},
      zapoczątkował {{ link('https://www.gnu.org/', 'projekt GNU') }} mający na
      celu stworzenie wolnego zamiennika dla własnościowego systemu UNIX. 2 lata
      później założył w Bostonie
      {% call link('https://www.fsf.org/') -%}
        Fundację Wolnego Oprogramowania (FSF)
      {%- endcall %}
      zajmującą się do teraz promowaniem i{{ nbsp() }}rozwojem tych idei.
    {% endcall %}
  {% endcall %}

  {% call section('how-to-come-to-the-good-side') %}
    {{ header(2, 'Jak przejść na dobrą stronę?') }}

    {% call para() %}
      Pomóc można na wiele sposobów. Na przykład
    {% endcall %}

    {% call unordered_list() %}
      {% call list_entry() %}
        {{
          link(
            'https://friendica.me/display/78ea265d-7964-5689-270c-acd451615930',
            'modląc się za wolność cyfrową'
          )
        }},
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        używając na co dzień wolnych programów,
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        uświadamiając innych o{{ nbsp() }}problemie (można linkować tą stronę),
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        na miarę swoich możliwości odmawiając używania własnościowych narzędzi,
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        apelując do twórców własnościowych programów o{{ nbsp() }}udostępnienie
        ich kodu na wolnej licencji,
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        apelując do osób zarządzających różnorakimi organizacjami i{{ nbsp() }}
        placówkami oświatowymi o{{ nbsp() }}wprowadzenie do użytku wolnego
        systemu operacyjnego i{{ nbsp() }}narzędzi,
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        apelując do polityków stanowienie przepisów sprzyjających wolnemu
        oprogramowaniu (np. uczynienie dostępnym na wolnej licencji kodu
        pisanego za pieniądze publiczne) oraz
      {% endcall %}
      {% call list_entry() %}
        przekazując {{ link('https://my.fsf.org/join', 'darowiznę na FSF') }}
        lub różne projekty tworzące wolne programy.
      {% endcall %}
    {% endcall %}
  {% endcall %}
{% endblock %}